13 Contoh Tembang Pangkur Dilengkapi Artinya dari Berbagai Tema

13 Contoh Tembang Pangkur Dilengkapi Artinya dari Berbagai Tema – Tembang pangkur merupakan salah satu bagian dari tembang macapat.

Beberapa orang mengatakan bahwa tembang pangkur adalah jenis tembang yang memberikan gambaran tentang kehidupan manusia ketika akan mulai mundur dari kehidupan duniawinya.

Sekilas Tentang Tembang Pangkur

https://warta.jogjakota.go.id/

Jika dilihat dari segi bahasa, tembang macapat pangkur memiliki  makna “mungkur” yang artinya mundur, atau dapat diartikan dengan mengundurkan diri atau  menyingkirkan hawa nafsu negatif duniawi.

Sementara dalam serat purwaukara, arti pangkur yaiyu buntut atau ekor. Sebab itulah pangkur kadang disebut sasmita atau isyarat tut pangkur yang artinya mengekor, diartikan pula tut wuri dan tut wuntat yang artinya menjajaki.

Selain itu ada pula yang mengatakan pangkur berasal dari kata “punggawa” dalam golongan kependetaan. Makna kata ini seringkali ditemukan dalam berbagai macam catatan bahasa Jawa kuna.

Tembang pangkur memiliki watak yang dapat digunakan untuk memberikan suatu gambaran dari seseorang yang berkarakter gagah, kuat, rendah hati  dan watak perkasa .

Tembang macapat pangkur sangat baik apabola digunakan untuk menceritakan tentang perjuangan dan peperangan.

Tetapi di sisi lain, watak yang kuat ini sekaligus menjadi suatu gambaran isi tembang ketika membeberkan kisah seseorang yang telah siap untukmeninggalkan segala hal negatif yang bersifat duniawi.

Aturan (Paugerane) Penulisan Tembang Pangkur

Sama seperti tembang macapat lainnya, dalam penciptaan tembang pangkur pun terikat dengan adanya aturan guru gatra, guru lagu dan guru wilangan.

Guru Gatra

Jumlah gatra yang dimiliki tembang pangkur sebanyak tujuh, gatra di sini artinya adalah baris kalimat. Dengan demikian tembang pangkur terdiri dari tujuh baris kalimat.

Guru Lagu

Gatra 1 = a
Gatra 2 = u
Gatra 3 = i
Gatra 4 = a
Gatra 5 = u
Gatra 6 = a
Gatra 7 = i

Guru Wilangan

Gatra 1 = 8 kata
Gatra 2 = 11 kata
Gatra 3 = 8 kata
Gatra 4 = 7 kata
Gatra 5 = 12 kata
Gatra 6 = 8 kata
Gatra 7 = 8 kata

Beberapa Contoh Tembang Pangkur

Contoh Tembang Pangkur 1

Yo padha seneng maca
Yaiku maca buku basa Jawi
Bukune sing werna biru
Isine basa krama
Ngapalna krama inggil lan krama alus
Nganti saged maos lancar
Lan ora ngisin-ngisini

Artinya

Ayo semua senang membaca
Yaitu membaca bahasa Jawa
Bukunya yang warnanya biru
Isinya tentang bahasa krama
Hafalkanlah krama inggil dan krama halus
Sampai bisa membaca lancar
Dan tidak memalukan

Contoh Tembang Pangkur 2

Pra bocah kudu sekolah
Wiwit biyen pinuju isih cilik
Sregep ngupadi ilmu
Wanci enjing lan awan
Mirengake pamulange para guru
Mrih saged ngerti agama
Agama kersaning Gusti

Artinya

Anak-anak harus sekolah
Sejak dahulu ketika masih kecil
Rajinlah mencari ilmu
Waktu dari pagi dan siang
Mendengarkan pelajaran dari guru
Supaya bisa mengerti agama
Agama yang dikehendaki Tuhan

Contoh Tembang Pangkur 3

Uripe bakalan rusak
Tanpa mulur nalare ting saluwir
Kadia guwa kang sirung
Sinerang hing maruta
Gumarenggeng anggereng anggung gumrunggung
Pindah padhane si mudha
Prandene paksa kumaki

Artinya

Hidup akan rusak
Tidak berkembang nalarnya berantakan
Seperti gua gelap yang mengerikan
Diterpa angin
Bergemuruh bergema tanpa memiliki makna
Seperti itulah anak muda miskin ilmu
Namun sikapnya sangat angkuh

Contoh Tembang Pangkur 4

Mangkono ilmu kang nyata
Sanyatane mung we reseping ati
Bungah ingaran cubluk
Sukeng tyas yen den ina
Nora kaya si pengung anggung gumunggung
Unganan sadina dina
Aja mangkono wong urip

Artinya

Begitulah ilmu yang benar
Sejatinya hanya untuk menyenangkan hati
Senang jika dianggap bodoh
Bahagia di hati bila dihina
Tak seperti si bodoh yang haus pengakuan
Ingin dipuji tiap hari

Contoh Tembang Pangkur 5

Ayo padha ing sekolah
Sinau supaya dadi wong sugih
Sugih babagane ilmu
Dudu sugih sing liya
Ilmu kuwi penting kanggo anak putu
Supaya ngerti berjuang
Kanggo pangurip sing asli

Artinya

Marilah sekolah
Belajar supaya menjadi orang kaya
Kaya akan ilmu
Bukan kaya yang lain
Ilmu itu penting untuk anak cucu
Supaya paham berjuang
Untuk kehidupan yang asli

Contoh Tembang Pangkur 6

Ayo kanca padha sholat
Supaya pikanthuk rahmating Gusti
Lan sregep golek ilmu
Utamaning ilmu agama
Manut nasihat bapak ibu lan guru
Supaya slamet ing donya
Lan saking cobaning Gusti

Artinya

Ayo kawan sholat
Supaya mendapat rahmat dari Tuhan
Dan rajinlah mencari ilmu
Utamanya ilmu agama
Menuruti nasihat bapak ibu dan guru
Agar selamat di dunia
Dan mendapat cobaan Tuhan

Contoh Tembang Pangkur 7

Dina mengko mapan arang
Kang ketemu ing basa kang basuki
Ingkang lumrah wong puniku
Dhengki srei lan dora
Iren meren dahwen pinasten kumingsun
Opene nora prasaja
Jail mutakil bakiwit

Artinya

Hari ini sungguh sangat sulit sekali
Menemukan orang yang berkelakuan baik
Mayoritas orang jaman sekarang itu
Penuh iri dengki, serakah, dan pendusta
Sombong dan suka menghina orang lain
Sangat jaran sekali ada kejujuran
Banyak sekali terjadi kecurangan

Contoh Tembang Pangkur 8

Baktine anak mruing bapak
Aja maneni yen dipuntuturi
Budi pakarti kang luhur
Kudu kita tindakna
Kuwi printah gusti ingkang maha agung
Kagem sedaya manungsa
Ingkang urip ing donya niki

Artinya

Berbakti kepada ibu bapak
Jangan berani ketika dinasihati
Budi pekerti yang tinggi
Harus kita lakukan
Itu perintah Tuhan Yang Maha Agung
Untuk semua manusia
Yang hidup di dunia ini

Contoh Tembang Pangkur 9

Tanduran kudu dijaga
Esuk lan sore padha disirami
Supaya kembange wangi
Kudu sregep ngerumat
Menehi tirta lan pupuk kudu cukup
Dadi tanduran kang endah
Katon seger ora mati

Artinya

Tanaman pun harus dijaga
Pagi dan sore harus disiram
Supaya harum bunganya
Harus rajin merawat
Memberi air dan pupuk secukupnya
Jadi tanaman yang indah
Terlihat segar tidak mati

Contoh Tembang Pangkur 10

Alaning liyan den andhar
Ing becike liyan dipunsimpeni
Becike dhewe ginunggung
Kinarya pasamuan
Nora ngrasa alane dhewe ngendhukur
Wong mangkono wateknya
Nora kena denpedhaki

Artinya

Keburukan orang lain disebarluaskan
Sementara kebaikan orang lain disembunyikan
Kebaikan diri-sendiri disanjung sanjung
Dan dibicarakan depan orang umum
Tidak merasa keburukannya bertumpuk
Orang yang mempunyai sifat seperti ini
Tidak layak untuk kau jadikan kawan

Contoh Tembang Pangkur 11

Mingkar-mingkuring ukara
Akarana karenan mardi siwi
Sinawung resmining kidung
Sinuba sinukarta
Mrih kretarta pakartining ilmu luhung
Kang tumrap ing tanah Jawa
Agama ageming aji.

Artinya

Membolak-balikkan kata
Karena hendak mendidik anak
Tersirat dalam indahnya tembang
Dihias penuh warna
Agar menjiwai hakekat ilmu luhur
Yang ada di tanah Jawa/nusantara
Agama “pakaian” diri

Contoh Tembang Macapat 12

Jinejer ing Wedhatama
Mrih tan kemba kembenganing pambudi
Mangka nadyan tuwa pikun
Yen tan mikani rasa
Yekti sepi sepa lir sepah asamun
Samasane pakumpulan
Gonyak-ganyuk nglelingsemi

Artinya

Tersaji dalam serat Wedhatama
Agar jangan miskin budi pekerti
Padahal meskipun tua dan pikun
bila tak memahami rasa
Tentu sangat kosong dan hambar seperti ampas buangan
Ketika dalam pergaulan
Terlihat sangat bodoh dan memalukan

Contoh Tembang Pangkur 13

Nggugu karsane priyangga,
Nora nganggo peparah lamun angling,
Lumuh ingaran balilu
Uger guru aleman,
Nanging janma ingkang wus waspadeng semu,
Sinamun samudana,
Sesadoning adu manis

Artinya

Menuruti kemauan sendiri
Tanpa tujuan jika berbicara
Tak mau dikatakan bodoh
Seolah pandai agar dipuji
Namun manusia yang telah mengetahui akan gelagatnya
Malah merendahkan diri
Menanggapi semuanya dengan baik

Demikianlah contoh tembang Pangkur lengkap dengan arti dan penjelasannya. Semoga artikel ini bermanfaat buat kamu. 


Klik dan dapatkan info kost di dekat kampus idamanmu:

Kost Dekat UGM Jogja

Kost Dekat UNPAD Jatinangor

Kost Dekat UNDIP Semarang

Kost Dekat UI Depok

Kost Dekat UB Malang

Kost Dekat Unnes Semarang

Kost Dekat UMY Jogja

Kost Dekat UNY Jogja

Kost Dekat UNS Solo

Kost Dekat ITB Bandung

Kost Dekat UMS Solo

Kost Dekat ITS Surabaya

Kost Dekat Unesa Surabaya

Kost Dekat UNAIR Surabaya

Kost Dekat UIN Jakarta